Al-ilal-li ibn abi hatim
2511.
إِنَّ اللَّهَ رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ وَيُعِينُ عَلَيهِ ما لاَ يُعِينُ عَلَى العُنفِ.
وَرَواهُ مالِكُ بنُ أَنَسٍ ، عَن أَبِي عُبَيدٍ حاجِبِ سُلَيمانَ ، عَن خالِدِ بنِ مَعدانَ يَرفَعُهُ.
وَرَواهُ وَكِيعٌ ، والوَلِيدُ بنُ مُسلِمٍ ، عَن ثَورٍ ، عَن خالِدِ بنِ مَعدانَ ، قالَ : قالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم.
قالَ أَبُو زُرعَةَ : خالِدٌ ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ، مرسلاً أصح.
850.
உம்ரா செய்வது உபரியான வணக்கமாகும் என்ற கருத்தில் வரும் செய்தி பொய்யானது என அபூஹாத்திம் அர்ராஸீ அவர்கள் கூறியுள்ளார்.
الحجُّ جِهادٌ ، والعُمرةُ تطوُّعٌ.
قال أبِي : هذا حدِيثٌ باطِلٌ.
502.
இந்த செய்தி பற்றி, இப்னு அபூஹாதிம் அவர்கள் தனது தந்தை அபூஹாதிம் அவர்களிடம் கேட்டபோது இதில் உபைதுல்லாஹ் பின் அம்ர் தவறு செய்துவிட்டார். காலித் பின் மிஹ்ரான் அல்ஹத்தா அவர்கள், (அபூகிலாபா —> முஹம்மது பின் அபூஆயிஷா —> ஒரு நபித்தோழர் —> நபி-ஸல்) என்று அறிவிக்கும் செய்தியே உண்மை என்று அபூஹாதிம் கூறினார்.
فِي القراءة خلف الإِمام.
قال أبِي : وهِم فِيهِ عُبيد اللهِ بن عَمرٍو ، والحديث ما رواه خالِد الحذاء ، عن أبِي قِلابة ، عن مُحمّدِ بنِ أبِي عائِشة ، عن رجُل من أصحاب النّبِيّ صلى الله عليه وسلم ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
712.
إنَّ الله , وملائِكتهُ يُصلُّون على المُتسحِّرِين.
قال أبِي : هذا حدِيثٌ مُنكرٌ.
509.
இந்த செய்தியை அறிவிக்கும் நபித்தோழர் யார் என்று சில அறிவிப்புகளில் சந்தேகமாக அறிவிக்கப்பட்டாலும் சில அறிவிப்புகளில் இரு நபித்தோழர்களிடமிருந்தும் அறிவிக்கப்பட்டுள்ளது. அபூஸுர்ஆ அவர்கள் இரு நபித்தோழர்களிடமிருந்தும் அறிவிக்கப்பட்டுள்ளது சரியானதே எனக் கூறியுள்ளார்கள்.
إِذا دخل أحدُكُمُ المسجِد فليُسلِّم ، وليقُلِ : اللّهُمّ افتح لِي أبواب رحمتِك وإِذا خرج فليقُل : اللّهُمّ إِنِّي أسألُك مِن فضلِك.
ورواهُ سُليمانُ بنُ بِلالٍ ، عن ربِيعة ، عن عَبدِ الملِكِ بنِ سعِيدِ بنِ سُويدٍ ، عن أبِي حُميدٍ ، وأبِي أُسيدٍ ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
قال أبُو زُرعة : عن أبِي حُميدٍ ، وأبِي أُسيدٍ كِلاهُما ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أصحُّ.
قُلتُ : لم يكُن أخرج أبُو زُرعة من خالف بِشر بن المُفضّلِ فِي رِوايتِهِ عن عُمارة بنِ غزِيّة وأحسِبُ أنّهُ لم يكُن وقع عِندهُ.
وأخبرنا يونس بن عَبدِ الأعلى ، قراءة عليهِ ، عنِ ابنِ وهبٍ ، عن يحيى بنِ عَبدِ اللهِ بنِ سالم ، عن عُمارة بنِ غزية ، عن ربِيعة ، عن عَبدِ الملِكِ بنِ سعِيدِ بنِ سُويدٍ ، عن أبِي حُميدٍ ، وأبِي أُسيدٍ , عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ، كما رواهُ سُليمانُ بنُ بلال ، فدل على أن الخطأ من بشر بن المفضل.
1078.
இந்த அறிவிப்பாளர்தொடர் தவறானது என அபூஹாத்திம் அவர்கள் விமர்சித்துள்ளார்கள்…
أنّهُ كان فِي جِنازةٍ فأُتِي بِدابّةٍ ، فأبى أن يركبها ، فلمّا انصرف أُتِي بِدابّةٍ ، فركِب ، فقالوا لهُ الّذِي أتاهُ بِالدّابّةِ أوّلا : أنزل فِي شيءٌ ؟ قال : لاَ ، ولكِن لم أكُن لأركب ، والملائِكةُ يمشُون.
قال أبِي : هذا حدِيثٌ خطأٌ ، ليس الحدِيثُ مِن حدِيثِ أبِي سلمة بنِ عَبدِ الرّحمنِ ، وأبُو سلمة عن ثوبان لاَ يجِيءُ ، إِنّما هذا حدِيثٌ يروِيهِ أبُو سلامٍ ، عن ثوبان , ويحيى بنُ أبِي كثِيرٍ يروِي عن زيدِ بنِ سلامٍ ، عن جدِّهِ أبِي سلامٍ ، فيُحتملُ أن يكُون أخذهُ عن زيدٍ ، عن أبِي سلامٍ ، عن ثوبان ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ، وأسقط زيدًا مِن الوسطِ ، أو لم يحفظ عنهُ ، ولا أعلمُ روى أبُو سلمة عن ثوبان إِلاَّ حدِيثًا ، يروِيهِ أبُو سعدٍ البقّالُ ، وهُو حدِيثٌ مُنكرٌ عن أبِي سلمة ، عن ثوبان ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قال : من شهِد أن لاَ إِله إِلاَّ اللّهُ.
قال أبِي : وأبُو سعدٍ البقّالُ : لاَ أعلمُ سمِع مِن أبِي سلمة ، ولا مِن أبِي سلامٍ ، وإِذا رأيت الرّجُل لاَ يروِي عنهُ الثّورِيُّ ، وأراهُ قال : وشُعبةُ وقد أدركاهُ فما ظنُّك بِهِ ؟.
1093.
இதில் இரண்டு அறிவிப்பாளர்தொடர் உள்ளது.
1 . அஹ்மத் —> அப்துர்ரஸ்ஸாக் —> மஃமர் —> அய்யூப் —> அபூகிலாபா —> அபுல்முஹல்லப் —> ஸமுரா —> நபி (ஸல்).
2 . அஹ்மத் —> ரவ்ஹ் பின் உபாதா —> ஸயீத் பின் அபூஅரூபா —> அய்யூப் —> அபூகிலாபா —> அபுல்முஹல்லப் —> ஸமுரா —> நபி (ஸல்).
இதன் இரண்டு அறிவிப்பாளர்தொடரில் மஃமர் வழியாக வரும் செய்தி பற்றி, அபூஹாதிம் அவர்கள், மஃமர் மட்டுமே அய்யூப் —> அபூகிலாபா —> அபுல்முஹல்லப் —> ஸமுரா என்ற அறிவிப்பாளர்தொடரில் அறிவிக்கிறார். மற்றவர்கள் அபூகிலாபா —> ஸமுரா என்று இடையில் அபுல்முஹல்லபை கூறாமல் அறிவிக்கின்றனர் என்பதால் இது முன்கதிஃ என்ற கருத்தில் கூறியுள்ளார்.
عليكُم بِهذا البياضِ ، فليلبسهُ أحياؤُكُم ، وكفِّنُوا فِيهِ موتاكُم ، فإِنّهُ مِن خيرِ ثِيابِكُم ، أو قال : لِباسِكُم.
قال أبِي : لم يُتابِع معمرٌ على توصِيلِ هذا الحدِيثِ ، وإِنّما يروِيهِ عن أبِي قِلابة ، عن سمُرة ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
277.
இப்னு அபூஹாத்திம் அவர்கள், இந்தக் கருத்தில் அபூஇஸ்ஹாக் —> ஐஸார்பின்ஹுரைஸ் —> அபூபஸீர் —> உபை பின் கஅப் (ரலி) என்ற அறிவிப்பாளர்தொடரில் வரும் செய்தி பற்றி தனது தந்தை அபூஹாத்திம் அவர்களிடமும், அபூஸுர்ஆ அவர்களிடமும் கேட்டார். அதைப்பற்றி அபூஹாத்திம் அவர்கள் (மேற்கண்ட 3 வகைகளைக் கூறியபின்) அபூஇஸ்ஹாக் அதிகமான ஹதீஸ்களை தெரிந்து வைத்திருப்பவர். எனவே இந்த அனைத்து வகையிலும் அவர் செவியேற்றிருப்பார் என்று கூறினார்.
அபூஸுர்ஆ அவர்கள், அபூஇஸ்ஹாக் —> ஐஸார் பின் ஹுரைஸ் —> அபூபஸீர் —> உபை பின் கஅப் (ரலி) என்ற அறிவிப்பாளர்தொடரை அறிவிக்கும் அபுல் அஹ்வஸ் தவறிழைத்துவிட்டார். அபூஇஸ்ஹாகிமிடருந்து ஷுஃபா அறிவிக்கும் செய்தியே சரியானது எனக் கூறினார்.
أثقلُ الصّلاةِ على المُنافِقِين صلاةُ العِشاءِ والفجرِ ، ولو يعلمُون ما فِيهِما لأتوهما ولو حبواً ، وَإِنّ الصفّ الأول لعلى مِثلِ صفِّ الملائِكة الحدِيث.
قال أبُو مُحمّدٍ : ورواهُ شُعبةُ ، والحجّاجُ بن أرطاة ، عن أبِي إِسحاق ، عن عَبدِ اللهِ بنِ أبِي بصِيرٍ ، عن أُبيِّ بنِ كعبٍ ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
ورواهُ الثّورِيُّ ، واختُلِف عنهُ.
فقال وكِيعٌ : عنِ الثّورِيِّ.
وقال غيرُهُ : عن أبِي إِسحاق ، عن عَبدِ اللهِ بنِ أبِي بصِيرٍ ، عن أبِي بصِيرٍ ، عن أبِي ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
ورواهُ زهير بن معاوية ، وزكريا بن أبِي زائدة ، وجرير بن حازِمٍ ، عن أبِي إِسحاق ، عن عَبدِ اللهِ بنِ أبِي بصِيرٍ ، عن أبِيهِ ، عن أبِي ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
فقال أبِي : كان أبُو إِسحاق واسع الحديث ، يحتمل أن يكون سمِع من أبِي بصِيرٍ ، وسمع من ابن أبِي بصِيرٍ ، عن أبِي بصِيرٍ ، وسمع من العيزار ، عن أبِي بصير.
قال أبُو زُرعة : وهِم فِيهِ أبُو الأحوصِ ، والحديث حدِيث شُعبة.
قال أبِي : وسمعت سُليمان بن حربٍ ، قال : أخبرنِي وهب بن جرِيرٍ ، قال : قال شُعبةُ : أبُو إِسحاق قد سمِع من عَبد اللهِ بن أبِي بصِيرٍ ، ومن أبِي بصير كليهما هذا الحديث.
426.
இந்தக் கருத்தில் ஹஸன் பஸரீ அவர்கள் வழியாக வரும் செய்திகளில் ஹஸன் —> அனஸ் பின் ஹகீம் —> அபூஹுரைரா (ரலி) என்ற அறிவிப்பாளர்தொடரே சரியானது என அபூஸுர்ஆ அவர்கள் கூறியுள்ளார்.
أوّلُ ما يُحاسبُ عليه الرّجُلُ صلاتُهُ ، فإِن صلُحت صلُح سائِرُ عمِلِه ، وإِن فسدت فسد سائِرُ عمِلِهِ ، ثُمّ يقُولُ الله تبارك وتعالى : انظُرُوا هل لِعبدِي مِن نافِلةٍ ؟ فإِن كانت لهُ نافِلةٌ أُتِمّت بِها الفرِيضةُ ، ثُمّ الفرائِضُ كذلِك.
قال أبِي : يروِي هذا الحدِيث أبانٌ العطّارُ ، عن قتادة ، عنِ الحسنِ ، عن أنسِ بنِ حكِيمٍ ، قال : قدِمتُ المدِينة ، فذكر عن أبِي هُريرة ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
قال أبو محمد : ورواهُ حُميدٌ ، عنِ الحسنِ ، عن رجُل مِن بنِي سُليطٍ ، عن أبِي هُريرة ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
ورواهُ شرِيكٌ ، عن إِسماعِيل ، عنِ الحسنِ ، عن صعصعة بنِ مُعاوِية ، عن أبِي هُريرة ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
وسُئِل أبُو زُرعة ، عن ذلِك.
فقال : الصّحِيحُ : عنِ الحسنِ ، عن أنسِ بنِ حكِيمٍ ، عن أبِي هُريرة ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
225.
அப்துல்லாஹ் பின் அபூஹாதிம் அவர்கள் கூறுகிறார்கள்:
ஹாதிம் பின் இஸ்மாயீல் – முஹம்மத் பின் அஜ்லான் – நாபிவு – அபூ ஸலமா – அபூஹுரைரா (ரலி) என்ற அறிவிப்பாளர்கள் வழியாக, ஒரு பயணத்தில் மூவர் இருந்தால் அவர்களில் ஒருவர் இமாமத் செய்யட்டும் என்று நபியவர்கள் கூறியதாக அறிவிக்கப்படும் ஹதீஸ் பற்றி அபூஸுர்ஆவிடமும் என் தந்தையிடமும் (அபூஹாதிம்) கேட்டேன். அதற்கு அவ்விருவரும் இந்த ஹதீஸ் இரு அறிவிப்பாளர்கள் தொடரில் இடம் பெற்றுள்ளது. ஒன்று அபூஹுரைரா மற்றொன்று அபூஸயீத் என்று விடையளித்தார்கள்.
إِذا كان ثلاثةٌ فِي سفرٍ فليؤُمّهُم أحدُهُم.
فقالا : رُوِي عن حاتِمٍ هذا الحدِيثُ بِإِسنادينِ :
فقال بعضُهُم : عن حاتِمٍ ، عنِ ابنِ عَجلان ، عن نافِعٍ ، عن أبِي سلمة ، عن أبِي سعِيدٍ.
وقال بعضُهُم : عن أبِي هُريرة.
والصّحِيحُ عِندنا ، واللّهُ أعلمُ : عن أبِي سلمة ، أنَّ النّبِيّ صلى الله عليه وسلم ، مُرسلٌ.
قال أبِي : ورواهُ يحيى بنُ أيُّوب ، عنِ ابنِ عَجلان ، عن نافِعٍ ، عن أبِي سلمة ، أنَّ النّبِيّ صلى الله عليه وسلم ، وهذا الصّحِيحُ.
ومِمّا يقوِّي قولنا أن مُعاوية بن صالِحٍ ، وثور بن يزِيد ، وفرج بن فضالة ، حدثوا عنِ المهاصر بن حبيب ، عن أبِي سلمة ، عنِ النّبِيِّ صلى الله عليه وسلم هذا الكلام.
قال أبُو زُرعة : وروى أصحاب ابن عَجلان ، هذا الحديث عن أبِي سلمة مرسلا.
قلتُ : من ؟
قال : اللّيث أو غيره.
சமீப விமர்சனங்கள்